Geçmişten Günümüze Orman Yangınlarının Önlenmesinde Kullanılan Risk Haritalama Yaklaşımlarına Metodolojik Bir Bakış

Doğal veya kültürel kaynaklı orman yangınları, özellikle insanın yer küre üzerindeki yayılımı doğal alanlara doğru arttıkça, beraberinde afet riskini de artırmıştır. Günümüzde, orman yangınlarının çoğunun insan kaynaklı olduğu bilinmektedir. Doğrudan, anız ateşi, çoban ateşi, sigara izmariti, piknik ateşi, sabotaj vb. etkenlerin yanı sıra, dolaylı bir etken olarak küresel ısınma yangınların oluşmasında uygun koşulları ortaya çıkarmaktadır. Yangın riskinin haritalanması, afet yönetiminin bir parçası olan, önleme, tespit ve müdahale aşamalarında önemli avantajlar sunmaktadır. Bu çalışmanın amacı, geçmişten günümüze en çok kullanılan orman yangın riski haritalama tekniklerinin, kullanılabilirliğini ortaya koymak ve ülkemiz için uygun bir yangın risk haritalama ve müdahale sistemi konusunda öneriler sunmaktır. Bu çerçevede, en eski risk haritalama tekniklerinden meteorolojik yangın indisi (MYİ), yangın oluşum verisine bağımlı olmayan geleneksel çok ölçütlü mekânsal karar destek sistemleri ve veri bağımlı çok ölçütlü mekânsal karar destek sistemleriyle, benzetim (simülasyon) tabanlı risk değerlendirme sistemlerinin, kullanım biçimleri, doğrulukları ve veri yapılarına vurgu yapılmıştır. Sonuç olarak, MYİ gibi kolay uygulanabilir teknikler ve makine öğrenme – derin öğrenme gibi otomasyona dayalı sistem oluşturmaya uygun yöntemlerin, uzaktan algılama ve çeşitli sayısal verilerle desteklenerek tek bir ara yüzde toplanması ve yerel ölçekte afet riski tespit edilen bölgelerin bu platformdan elde edilen simülasyon girdileriyle desteklenerek, zarar tespitlerinin önceden veya anlık yapılabildiği ve önleme–müdahale stratejilerinin belirlenebildiği bir sisteme ihtiyaç duyulduğu saptanmıştır. Böyle bir sistemde en önemli sorunların, farklı kaynaklardan gelen verilerin bir arada bütünleştirilmesi ve yapay zekâ tabanlı otomatik müdahale sisteminin geliştirilmesi olduğu belirlenmiştir.