Endokrin Bozucuların Üreme Sistemi Üzerindeki Etkileri

Endokrin bozucular, hormon etkisinin her aşamasında etkili olabilen ekzojen kimyasal ya da kimyasal karışımı olarak tanımlanmaktadır. Endokrin bozucular pestisitleri, fungisitleri, endüstriyel kimyasalları, plastikleştiricileri ve fitoöstrojenleri içermektedir. Endokrin bozuculara maruz kalınmaya başlanan zaman önemli bir noktadır. Gelişmekte olan fetüs ve yenidoğan endokrin sistemdeki bozucu etki açısından daha riskli dönemi oluşturmaktadır. Endokrin bozucular, seks hormonlarının sentezi, etkisi ve metabolizmasını bozabilir. Endokrin bozucular, erkek ve kadında gelişimsel ve fertilite problemlerine, infertiliteye ve hormon duyarlı kanserlere sebep olabilirler. Östrojen ve androjen yolakları gonadal gelişim, sekonder seks karakterlerinin oluşması ve gametogenez için önemlidir. Endokrin bozucular etkilerini bu hormonların reseptörleri ve/veya reseptör sonrası yolaklar üzerinden etki ederek gösterir. Östrojen ve androjen resptörleri üzerinde agonistik veya antagonistik etki gösterebilen endokrin bozucular bu şekilde üreme sistemi üzerindeki olumsuz etkilerini göstermiş olurlar. Bisfenol-A (BPA), diklorodifeniltrikloroetan, diklorodifenildikloroetilen, poliklorine bifenil ve fitalatlar normal östrojen/androjen yolaklarını bozan ana endokrin bozuculardır. Spermatozidlerde DNA hasarı, metilasyon paterninde değişiklik, histon modifikasyonları ve miRNA ekspresyonu aracılığıyla her iki cinsiyette de infertiliteye sebep olabilirler. Endokrin bozucuların erkek üreme sistemi üzerindeki etkileri; semen kalitesinde azalma, testiküler maligniteler, hipospadias, kriptorşidizm gibi gelişim bozukluklarıdır. BPA’nın aynı zamanda kadın infertilitesi ile de ilişkili olduğu rapor edilmiştir. BPA hipotalamik-pitüiter-over aksında GnRH pulsatilitesini, gonadotropin sinyalizasyonunu ve seks hormon üretimini bozarak erken maturasyona sebep olabilir. Erken yaşam döneminde BPA’ya maruziyet nesiller arası aktarılarak, gelecek nesillerin BPA’nın yaratabileceği hastalıkları geliştirme riskini arttırmaktadır. Deneysel çalışmalar prenatal, perinatal ve postanatal BPA maruziyetinin over gelişim basamaklarını etklediğini, follikülogenezi bozduğunu göstermiştir. Endokrin bozucuların uterus morfoloji ve fonsiyonunu bozduğuna dair çalışmalar bulunmaktadır. BPA maruziyeti sonrası endometriozis benzeri lezyonlar hayvan çalışmalarında gösterilmiştir. BPA maruziyeti aynı zamanda PKOS-benzeri anormalliklere de sebep olabilmektedir.