TÜBA Genç Akademi Üyesi Dr. Özbay’a Alexander von Humboldt Vakfı’ndan Ödül
TÜBA-GEBİP Ödülü sahibi, İstanbul Medeniyet Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Betül Özbay “Unveiling the Past: Women’s Rights in Ancient Turkic Legal Documents from the Turfan Oasis” (Geçmişi Ortaya Çıkarmak: Turfan Vahası Eski Türk Hukuk Belgelerinde Kadın Hakları) başlıklı projesiyle Alexander von Humboldt Vakfı Georg Forster Kıdemli Araştırmacı Ödülü’nün sahibi oldu.
Proje önerisinin Turfan bölgesinde 12.-14. yüzyıllar arasında yazılmış olan sivil belgelere vurgu yaparak, Eski Uygur toplumunda kadının hukuki statüsü ve haklarının temsilini ortaya çıkarmayı amaçladığını ifade eden Dr. Özbay, projenin İslam öncesi Türk toplumunda kadınların yasal haklarının tarihsel köklerine ışık tutan çok önemli bir adımı da temsil ettiğini belirtti.
Daha önce de günümüzde Çin’in Doğu Türkistan bölgesinde bulunan Turfan Vadisi ve çevresinden çıkarılmış ve büyük çoğunluğu Avrupa’nın çeşitli şehirlerinde korunmakta olan hacimli el yazması arşivi üzerine çalıştığı bilgisini veren Doç. Dr. Betül Özbay “Eski Türk Sivil belgeleri özelindeki araştırmalarım ise yaklaşık dört yıldır devam ediyor. Orijinal el yazmalarının büyük kısmının Berlin’de bulunması nedeniyle araştırmamı Almanya’da sürdürebilmek benim için çok değerli bir olanak; bu noktada, projenin ilk aşamasını sürdürmeyi planladığım ev sahibi kurum Berlin-Brandenburg Bilimler Akademisinin desteği son derece önemli oldu. Ayrıca, projenin sonuçlandırılması sürecinde, Georg-August-Göttingen Üniversitesi Türkoloji ve Orta Asya Çalışmaları Enstitüsünde bulunan Eski Uygurca sözlük projesi ekibinin de son derece değerli katkıları olacağına inanıyorum. Böylece Eski Türk toplumunda kadınların sosyal ve hukuki hakları üzerine önemli bir çerçeve sunabileceğimi düşünüyorum.” dedi.
Alexander von Humboldt Vakfı Georg Forster Araştırma Bursu, doktorasını 12 yıldan daha az bir süre içinde tamamlamış, yüksek nitelikli bilim insanları ve akademisyenlerin Almanya’da uzun süreli araştırma yapmalarına olanak tanıyor. Burs, alanındaki çalışmalarıyla fark yaratan ve gelişmekte olan ülkelerin sorunlarına çözümler getiren genç başarılı araştırmacılara veriliyor. Tüm bilimsel araştırma alanlarını kapsayan bu ödül, her yıl gelişmekte olan ülkelerden yaklaşık 10 kişiye veriliyor.
Doç. Dr. Betül Özbay kimdir?
Eskişehir Anadolu Üniversitesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünde 2003 yılında yüksek öğrenimine başladı. 2006-2007 güz döneminde öğrenci değişim programı ile gittiği Macaristan’ın Szeged Üniversitesi, Altayistik Bölümünde bir dönem öğrenim gördü. 2008 yılında lisans, 2010 yılında Yıldız Teknik Üniversitesi (YTÜ), Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eski Türk Dili Anabilim Dalında yüksek lisans programından mezun oldu. 2011-2012 eğitim-öğretim döneminde Almanya’nın Freie Üniversitesi’nde ve Berlin-Brandenburg Bilimler Akademisi’nde Eski Türkçe ve Orta İran dilleri üzerine eğitim gördü. 2012 yılında başladığı doktora tezine Orta İran dilleri alanında Berlin-Brandenburg Bilimler Akademisi, Turfan Araştırmaları Merkezi Direktörü Prof. Dr. Desmond Durkin-Meisterernst ve Cambridge Eski Hint ve İran Vakfı Müdürü Prof. Dr. Nicholas Sims-Williams danışmanlık yaptı. 2016 yılında “Orta İran Dilleri ve Eski Uygurca Mani Yazılı Metinlerin Paleografik Özellikleri” hakkında yaptığı tezini başarıyla tamamlayarak doktor unvanını aldı. 2017 yılında TÜBİTAK desteği ile Post-Doktora çalışmasını yine Berlin-Brandenburg Bilimler Akademisi’nde “Partça Bir İlahi Metni ile Eski Türkçe Bir Duanın Rekonstrüksiyonu” üzerine çalışarak tamamladı. Özbay’ın ilk kitabı 2014 yılında Türk Dil Kurumu yayınları arasından çıkan “Huastuanift Manihaist Uygurların Tövbe Duası”, ikinci baskısını 2019 yılında yaptı. Manihaizm, Orta İran dilleri ve Eski Türkçe üzerindeki çalışmalarını sürdüren Özbay’ın, Türkiye’de ilk kez İran dillerden Partça ve Soğdca olarak yazılmış bir metnin Türkçe çevirisini içeren “Manihaist Bir İlahi Huyadagmān Partça, Soğdca, Eski Uygurca, Metin ve Çeviri” adlı kitabı Haziran 2020’de yayımlandı. İstanbul Medeniyet Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Eski Türk Dili Anabilim Dalı öğretim üyesi Doç. Dr. Betül Özbay, 2020 TÜBA-GEBİP Ödülü'nü almaya hak kazandı.