Akademiden Haberler

Başkan Şeker Yapay Zekâ Çağında Bilim Diplomasisi Oturumunu Yönetti

TÜBA’nın Mısır'ın başkenti Kahire'deki 2025 InterAcademy Partnership (IAP)  Üç Yıllık Konferansı ve Genel Kurulu programı kapsamında gerçekleştirdiği “Yapay Zekâ Çağında Bilim Diplomasisi: Bilim Dalları, Hudutlar ve Nesiller Arası Köprü Kurmak” başlıklı oturumu, TÜBA Başkanı Prof. Dr. Muzaffer Şeker moderatörlüğünde gerçekleştirildi.

Oturum yapay zekâ çağında bilim diplomasisinin sadece teknik bir alan olmaktan çıkarak bilginin dolaşımı, etik uyum, küresel eşitlik, kaynak paylaşımı ve dezenformasyonla mücadele gibi çok boyutlu unsurları kapsayan yeni bir iş birliği modeline dönüştüğünü gösterdi. Oturumda TÜBA Asli Üyesi ve AASSA Başkanı Prof. Dr. Ahmet Nuri Yurdusev, Prof. Dr. Zeliha Tufan, Prof. Dr. Ercan Öztemel ve Doç. Dr. Mürsel Doğrul konuştu.

Prof. Dr. Şeker açılış konuşmasında, yapay zekânın hızla dönüştürdüğü küresel bilim ortamında uluslararası iş birliği, etik yönetişim ve güven inşasının bilim diplomasisinin merkezine yerleştiğini vurguladı. Yapay zekânın bilimsel kapasiteyi artırırken karmaşık etik, sosyal ve güvenlik boyutlarıyla yeni diplomatik sorumluluklar doğurduğunu ifade eden Şeker, IAP platformunun bu süreçte akademiler arası koordinasyon açısından kritik bir rol üstlendiğini belirtti.

Oturumda konuşan TÜBA Üyesi ve Asya Bilim Akademileri ve Toplulukları Birliği (Association of Academies and Societies of Sciences in Asia-AASSA) Başkanı Prof. Dr. Ahmet Nuri Yurdusev klasik diplomasi gelenekleri ile çağdaş bilim diplomasisi arasındaki tarihsel ilişkiyi değerlendirerek, Asya’da akademiler arası işbirliğinin özellikle sağlık, afet yönetimi, iklim ve dijital dönüşüm alanlarında stratejik önem taşıdığını ifade etti. “Teknoloji değişse de normlar, kimlikler ve güç ilişkileri korunur. Bu nedenle bilim diplomasisi tarihsel bilinç ve medeniyet perspektifiyle yürütülmelidir.” dedi.

Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Zeliha Kocak Tufan, bilim diplomasisinin kriz dönemlerinde belirleyici rolüne dikkat çekti. Sığınmacı akademisyen ve araştırmacılara yönelik destek mekanizmalarının dünyaya tanıtıldığı, Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı himayelerinde yürütülen Ortadoğu’da Akademik Mirası Koruma Projesinin bilim diplomasisi için bir iyi uygulama örneği olarak çalışılabileceğini belirtti. Türkiye’nin Pandemi dönemindeki disiplinler arası işbirliği deneyimlerine de değinen Tufan, disiplinlerarası, ülkelerarası ve nesiller arası köprüler in devamlılığı için gerçekçi eylemlerin hayata geçirilmesi gerektiğinden bahisle, “Küresel bağları güçlendirmek eylem gerektirir; bilim insanları diplomaside daha çok yer almalı, politika yapıcılar, diplomatlar ve akademisyenler birlikte hareket etmelidir” dedi.

Yapay zekânın bilim diplomasisinde hem araç hem de diplomatik müzakere konusu olduğunu belirten Marmara Üniversitesi’nden Prof. Dr. Ercan Öztemel ortak modelleme, erken uyarı sistemleri ve çok dilli iletişim gibi yapay zeka tabanlı çözümlerin uluslararası işbirliğini güçlendirdiğini aktardı, veri eşitsizliği, sistemsel önyargılar, güvenlik açıkları ve yanlış bilgi tehditlerine dikkati çekti. “Güvenilir yapay zekâ için şeffaflık, hesap verebilirlik, kapsayıcılık ve güvenlik vazgeçilmezdir.” ifadelerini kullandı.

TÜBA Genç Akademi Temsilcisi Doç. Dr. Mürsel Doğrul ise yapay zekânın genç araştırmacıların günlük çalışma pratiklerini köklü biçimde dönüştürdüğünü belirtti. Yapay zeka araçlarının fırsatlar kadar etik ve eşitsizlik temelli riskler de yarattığını ifade eden Doğrul, bilimsel dürüstlük, veri koruması, şeffaflık ve etik eğitim ihtiyacının arttığını vurguladı. Genç akademilerin yapay zeka yönetişiminde daha görünür sorumluluk üstlenmesi gerektiğinin altını çizdi, “Genç bilim insanları sadece yapay zeka kullanan değil, aynı zamanda yapay zekanın etik çerçevesini şekillendiren aktörler olmalıdır.” dedi.

Oturumun ardından Mısır İskenderiye Kütüphanesi'nin Kurucu Müdürü, Dünya Bankası Eski Başkan Yardımcısı Prof. Dr. Ismail Serageldin ve Mısır Bilimsel Araştırma ve Teknoloji Akademisi (ASRT) Başkanı Prof. Dr. Gina Samy El-Feky ile bir araya gelen Prof. Şeker, görüşmenin ardından Prof.  Serageldin ve Prof.  El-Feky'e Türk İslam Bilim Kültür Mirası (TİBKM) Projesi kapsamında önce Türkçe, daha sonra Arapça olmak üzere yayımlanan Osmanlı Müellifleri adlı eseri hediye etti. ABD Ulusal Bilim, Mühendislik ve Tıp Akademisi Direktörü Dr. Vaughan Turekian'a ise TÜBA'nın son dönemde öne çıkan yayınlarından G8-G20 Joint Statements from Science Academies to World Leaders ve Science Diplomacy for Global Challenges kitaplarını takdim etti.