TÜBA&AASSA Temel Bilimlerin Geleceğinde Bilim Akademilerinin Rolü Sempozyumu
TÜBA, AASSA iş birliği ve IAP desteği ile düzenlenen “Temel Bilimlerin Geleceğinde Bilim Akademilerinin Rolü” konulu uluslararası sempozyum ve AASSA Genel Kurul Toplantısı İstanbul’da gerçekleştirildi.
TÜBA, Asya Bilim Akademileri ve Toplulukları Birliği (AASSA) iş birliği ve Akademiler Arası Ortaklık (IAP) desteği ile düzenlenen 28-29 Nisan 2023'te İstanbul Üniversitesi’ndeki “Temel Bilimlerin Geleceğinde Bilim Akademilerinin Rolü” konulu uluslararası sempozyum ve AASSA Genel Kurul Toplantısında bilim insanlarını bir araya getirdi.
Sempozyum, temel bilimlerin hak ettiği takdiri görmesine ve ilgili disiplinlere dair tartışmalara katkı sağlamak ve temel bilimlerin geleceği için bilim akademilerinin rolü konusunda farkındalık yaratılmasına olanak sağlamak amacıyla gerçekleştirildi. Katılımcılar temel bilimlerin kendi ülkeleri ve bilim akademileri bağlamında yeri ve geleceğine jeotermal enerjiden iklim değişikliğine, sürdürülebilir kalkınmadan kapsayıcı ve eşitlikçi eğitime uzanan multidisipliner yaklaşımlarla bildiriler yer aldı. 4 oturumdan oluşan sempozyuma TÜBİTAK Başkanı Prof. Dr. Hasan Mandal, Prof. Dr. Nihat Berker, Prof. Dr. Bilge Demirköz ve Prof. Dr. Sezgin Bakırdere'nin yanı sıra Rusya, Romanya, Karadağ, Belarus, Azerbaycan, Pakistan, Tayland, Fas ve Türkiye'den bilim akademileri, bilim vakıfları ve üniversitelerinden çok sayıda bilim insanı katıldı.
Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından 2023 Yılının Sürdürülebilir Kalkınma için Uluslararası Temel Bilimler Yılı edildiğini hatırlatarak konuşmasına başlayan TÜBA Başkanı Prof. Dr. Muzaffer Şeker, bu doğrultuda dünyanın dört bir yanındaki üniversitelerin, araştırma merkezlerinin ve bilim akademilerinin hem ulusal hem de uluslararası düzeyde bir dizi etkinlik gerçekleştirdiğini söyledi.
Temel bilimler alanında küresel güçlüklerle karşı karşıyayız.
Şeker, TÜBA’nın temel bilimler alanında farklı organizasyonlar düzenlediğini bu kapsamda farklı ülkelerden 30 lisansüstü katılımcının katıldığı uluslararası yaz okulunun sürdürülebilir kalkınma için temel bilimlerin önemini vurgulamak ve tematik kurslar aracılığıyla bu konuda farkındalık yaratma amacında olduğunu belirtti.
Başkan Şeker şöyle devam etti: “Bu sempozyumu 2023 Yılının Sürdürülebilir Kalkınma için Uluslararası Temel Bilimler Yılı ana temalarına odaklanan bilimsel bir toplantı olarak planladık. Temel bilimler alanında heyecan verici olasılıklar var ve bunları tartışmak için sempozyumun işlevsel olduğunu düşünüyorum. Bunlar arasında bilim akademilerinin, yüksek öğretim kurumlarının, akademisyenlerin ve bilim insanlarının bilimsel keşiflerin yanı sıra sürdürülebilirlik ortamının şekillendirilmesinde oynayacakları önemli rol de yer alıyor. Temel bilimler, teknoloji, tıp ve mühendislik dahil olmak üzere birçok alanda yenilik ve ilerlemenin temelini oluşturuyor. Bugün burada fen eğitimi alanındaki en kritik konulardan birini, temel bilimlerin geleceğini tartışmak üzere bir araya geldik. Temel bilimler her zaman bilimsel ilerlemenin temelini oluşturmuş olsa da, bu alanda acilen ilgilenmemiz gereken bazı önemli küresel güçlüklerle karşı karşıyayız. Öncelikle, hızla gelişen teknoloji temel bilimlerin kendini, eğitim müfredatını ve bilimsel araştırma çıktılarını güncelleme maliyetini artırmaktadır. Bu nedenle, temel bilimlerdeki araştırmalar etkisiz araştırma çıktıları üretmeye meyilli. Bilim insanlarının alanlarındaki son gelişmelerden haberdar olabilmeleri için gerekli bilgi ve becerilere sahip olmalarını sağlamak üzere eğitim ve öğretimlerine yatırım yapmamız kritik önem taşıyor. Aksi takdirde, mevcut durum zamanla istenmeyen sonuçlara; işgücü, zaman kaybı, beyin göçüne kadar uzanıyor. Ayrıca temel bilimler bölümlerinden mezun olanlar için süregelen bir istihdam sorunu var. Bu sorun dünyanın birçok ülkesinde giderek büyüyen bir endişe kaynağıdır.” dedi.
TÜBA tarafından hazırlanan "Temel Bilimlerde Ulusal Politikalar" başlıklı resmi bir raporu hatırlatan Başkan Şeker, mesleki sertifikasyonun kalitesiyle ilgili sorunların diplomaların değer kaybetmesine yol açtığının çalışmada dikkat çeken noktalardan biri olduğunu söyledi. “Bu nedenle, birçok mezun uygun istihdam olanakları bulmakta zorlanıyor. Belirli beceri ve uzmanlıklara sahip mezunlara yönelik artan talep, belirli alanlarda iş bulunamaması ve fen mezunlarının fazla uzmanlaştığı ve pratik becerilerden yoksun olduğu algısı da bu soruna katkıda bulunuyor. Sonuç olarak, temel bilimler bölümlerinden mezun olan pek çok kişi ya işsiz ya da eksik istihdam ediliyor. Birikimlerini eğitimlerini tam olarak kullanamadıkları işlerde çalışıyor. Politika yapıcıların ve eğitimcilerin dikkatini gerektiren ciddi bir konu. Temel bilimler alanındaki lisans programlarının mevcut müfredatının gözden geçirilmesi gerekiyor. Bu sayede lisans eğitiminden ziyade lisansüstü çalışmalar için uzmanlık gerektiren bir eğitim sağlanacağını umuyoruz. Nihayetinde sempozyum bahsettiğim konuların yanı sıra ilerleyen oturumlarda konuşmacılar tarafından gündeme getirilecek diğer birçok konuyu tartışmak için harika bir fırsat. Rusya, Romanya, Karadağ, Belarus, Azerbaycan, Pakistan, Tayland, Fas, Etiyopya, Kırgızistan ve Türkiye gibi çeşitli ülkelerden gelen katılımcılarla temel bilimlerin geleceğini hem ulusal hem de uluslararası deneyimler üzerinden tartışma fırsatı bulacağız. Bu etkinlikte ortaya çıkacak tartışma ve fikirlerin bu alanda önemli ilerleme ve gelişmelere yol açacağını umuyorum.” dedi.
Temel bilimler modern dönemde önemli bir atılım gerçekleştirdi ve insan hayatının her alanını etkiledi
TÜBA Asli Üyesi ve AASSA Başkanı Prof. Dr. Ahmet Nuri Yurdusev ise temel bilimlerin 17. yüzyıldan itibaren modern dönemde önemli bir atılım gerçekleştirildiğini ve insan hayatının her alanını etkilediğini kaydetti ve “Bilim akademileri 17. yüzyıldan itibaren ortaya çıktı ve gelişti. Bu aslında bir tesadüf değil, bilim ve bilim akademilerinin birbirlerini geliştirdiğinin bir göstergesi. Bilim akademileri bilimin iyi bir şekilde uygulanmasına ve kurumsallaşmasına katkıda bulunuyor. Sürdürülebilirlik ve sürdürülebilir kalkınma hedeflerine her zaman özen gösteren AASSA ve üyelerinin bel kemiğini temel bilimler oluşturuyor. Bu sempozyumun da bu açıdan önemli bir katkı sağlayacağına eminim. Tüm katılımcılara değerli katkıları için teşekkür ediyorum. Ayrıca böylesine kapsamlı bir sempozyumu düzenleyen ve ev sahipliği yapan TÜBA Başkanı Prof. Muzaffer Şeker'e teşekkürlerimi sunuyor, AASSA'nın iş birliği içinde olmaktan her zaman memnuniyet duyacağını söylemek isterim.” dedi
ALLEA Başkanı Prof. Dr. Antonio Loprieno sempozyum için gönderdiği video kaydında sempozyumun konusunun hangi kıtada olduğu fark etmeksizin dünyayı ve sorunlarını okumadaki potansiyel farklılıklardan da bağımsız olarak, herkesi küresel düzeyde etkileyen bir paradigma değişikliğini yansıttığını vurguladı.
Nihai hedefimiz dünyamızın daha iyi bir yer olması.
Prof. Dr. Antonio Loprieno şöyle konuştu: “Bilim insanları olarak hepimiz araştırmanın güvenilir olması gerektiğinin, sosyal ve politik kararlar için bir temel olarak ne kadar önemli olduğunun farkındayız. Uluslararası bilim insanları olarak bizler temel araştırmalarımızla, hem maddi hem de ahlaki anlamda yaşam kalitemizin iyileştirilmesi için çözüm arıyoruz. Bu akonuda akademiler büyük bir sorumluluk taşıyor ve Türk meslektaşlarımızın temel bilimlerin daha iyi anlaşılmasına yönelik olarak hazırladığı, temel bilimler konusundaki akademilerin rolü için bir sempozyum düzenleme kararını alkışlıyorum. Asya'da durum nasıl bilmiyorum ama kendi kıtam adına konuşacak olursam, akademilerimizin eskiden üstlendikleri “bilimsel sonuçların üreticisi rolleri” tipik bir özellikti ama artık değiştiğini düşünüyorum. Bu üretici olma rolü artık daha çok üniversiteler düzeyinde gerçekleştiriliyor ve bilime, toplumsal düzeyde iletişime ve aynı zamanda ilgili ulusal ve daha az ölçüde uluslararası düzeyde bilim danışmanlığına daha fazla odaklanılıyor. Benim şahsi görüşüm; bilim üretiminden temel bilimin temsiline doğru yaşanan bu odak değişimi, sivil toplumlarımızdaki aktörler, Bilimler Akademileri olarak sorumluluklarımızı daha da önemli hale getiriyor. Nihai hedefimiz dünyamızın daha iyi bir yer olması. Bu konuda çok mutluyum. Görüşlerinizden şahsen haberdar olamadığım için üzgünüm. Tüm Avrupalı meslektaşlarınız adına hepinize iyi dileklerimi sunuyorum. İlham dolu iki gün için en iyi dileklerimi sunuyorum.” dedi.
Program Chulalongkorn Üniversitesi ve AASSA Yönetim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Supawan Tantayanon’un “TInclusive and Equitable Quality Education in Basic Sciences in Secondary Schools in Asia: Small-Scale Chemistry Experimentation”ı ile başladı.
İlk oturumu TÜBA Üyeleri Prof. Dr. K. Arzum Erdem Gürsan ve Prof. Dr. Fatih Gültekin yönetti. Prof. Dr. Nihat Berker “Student Engagement and Early Success, Spin Glasses, Chaos, Music and Brain, from Renormalization-Group Theory, Prof. Dr. Tayfun Özçelik “Education in Basic Sciences: The Bilkent Experience over the Last 33 Years”, Prof. Dr. Mustafa Ersöz “The role of basic Sciences in Research and Innovation”, Prof. Dr. Bilge Demirköz “Scientific Skill Sets for a Changing World”, Prof. Dr. Hüseyin Arslan “Disaster Communication With Earthquake Case Study: Why It Does Not Work When Needed Most?” hakkında konuştu.
2. oturumun moderatörlüğünü TÜBA Üyeleri Prof. Dr. Gabor Hamza, Prof. Dr. Mustafa Ersöz ve Prof. Dr. Mustafa Reşat Apak yaptı. Oturumda; Khalil Raza ve Prof. Dr. Seyed Komail Tayebi “Role of Basic Sciences in Climate Mitigation”, Prof. Dr. Abdeslam Hoummada “Hassan II Academy of Science and Technology Actions for the Promotion of Basic Sciences”, Prof. Dr. Cornelia-Sabina Ispas “The Involvement of National Academies in Ethnological Research in the Hyper-Technological Society” ve Prof. Dr. Arif M. Hashimov ile Doç. Dr. Rustam B. Rustamov ise “A Platform for Basic Science and Innovation in Sustainable Development”ı anlattı.
Programın 2. günü Prof. Dr. Hasan Mandal’ın ve Prof. Dr. Masresha Fetene’nin (çevrimiçi) konuşmasıyla başladı. Ardından Prof. Dr. Bekir Salih ve Prof. Dr. Ertuğrul Kılıç’ın yönettiği 3. oturumda; Prof. Dr. Sergey Gaponenko “Basic sciences: The mission of homo sapiens in the universe”, Prof. Dr. Yury Kulchin, Prof. Dr. Viktor Bogatov ve Marina Shtets “Scientific Potential of the Russian Far East”, Prof. Dr. Svjetlana Terzić “The Role of Science Academies in Sustaining the Theoretical Basic Sciences”, Doç. Dr. Azyk Orozonova, Doç. Dr. Parmanasova Aisulu, Kubatova Aigerim, Churek Akayeva & Akmatova Aigerim “Basic Science and Economic Growth Based on Innovative Development”ı sundu.
TÜBA Üyeleri Prof. Dr. Kazim Şahin ve Prof. Dr. Mehmet Emin Aydın’ın yönettiği 4. ve son oturumda ise Prof. Dr. İlkay Erdoğan-Orhan “Intertwinted Dependence of Pharmaceutical Research and Basic Sciences”, Prof. Dr. Sezgin Bakırdere “Chemistry in the Progress of Basic Sciences”, Prof. Dr. Ertuğrul Kılıç “The Significance of Fundamental Research, Assoc. Prof. M. Furkan Şener & Prof. Dr. Abdülkadir Hızıroğlu “Geothermal Energy from Basic Sciences Perspective: Turkey’s Potential and Contribution to the Economy”, Doç. Dr. Musab Talha Akpınar & Dr. Zeynep Aysan-Şahintaş “Looking Backward to the Future: The Contribution of Basic Sciences to the Advancement of Artificial Intelligence Technologies” hakkında konuştu.
Oturumların ardından genel bir değerlendirme yapıldı; temel bilimlerin geleceği ve akademilerin katkısı için çeşitli eylem planları ve öneriler gözden geçirildi. Program, TÜBA tarafından organize edilen Boğaz’da tekne turu ile sona erecek.
