TÜBA Millî Mücadelenin Yerel Tarihleri Projesi, Millî Mücadeleye Yerel Bakışlar Çalıştayı'yla Başladı
TÜBA “Millî Mücadelenin Yerel Tarihleri Projesi”ni 7-8 Haziran 2021 tarihindeki “Millî Mücadeleye Yerel Bakışlar Çalıştayı”yla hayata geçirdi.
TÜBA, “Türkiye 1918-1923 Millî Mücadele’nin Yerel Tarihleri Projesi” dizininin hazırlanması için yol haritası çıkarmak ve yayın ilkelerini tespit etmek amacıyla Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi (FSMVÜ) ortaklığı ile yürüttüğü ve FSMVÜ, Topkapı Yerleşkesi, Merkez Efendi Mah. Mevlevihane’sinde düzenlenen “Millî Mücadeleye Yerel Bakışlar Çalıştayı” yüz yüze ve aynı zamanda çevrimiçi olarak gerçekleştirildi. Türkiye’nin yedi bölgesinden çoğulcu katılımın sağlandığı Çalıştay’da Milli Mücadelenin Yerel Anlatılarına dair sorunlar ve çözüm önerileri ele alındı; elde edilen sonuçlar, projede hazırlanacak olan eserler için de kılavuz özelliğine sahip olacak.
Milli Mücadele tarihyazımını tüm boyutları ve aktörleriyle haritalandırılarak bu süreçteki yerel etmenleri daha vurgulu ve hak ettiği şekilde bilimsel literatüre kazandırmayı amaçlayan Proje kapsamında; şimdiye kadar Milli Mücadele, Mücahede-i Milliye, İstiklal Harbi, Bağımsızlık Savaşı, Kurtuluş Savaşı, Ulusal Bağımsızlık Savaşı başlıklarında literatürde çalışılan "1918-1923 Millî Mücadele" döneminin yerel dinamikleri daha kapsamlı açıdan ele alınacak ve nihayetinde ise bilimsel metinler kitaplaştırılarak dizin halini alacak.
Program; TÜBA Başkanı Prof. Dr. Muzaffer Şeker, TÜBA Asli Üyesi ve FSMVÜ Rektörü Prof. Dr. M. Fatih Andı ve FSMVÜ Türkiye Araştırmaları Merkezi Müdürü Doç. Dr. Mustafa Göleç’in açılış konuşmalarıyla başladı.
TÜBA Başkanı Prof. Dr. Muzaffer Şeker: “Millî Mücadelenin Yerel Tarihleri Projesi” dahilinde hazırlanacak olan Türkiye’nin 7 bölgesine dair 10 eserden oluşacak seri TÜBA tarafından yayımlanarak kamuoyuyla paylaşılacak.”
Çalıştay'da Osmanlı Devleti’nden Türkiye Cumhuriyeti’ne geçiş dönemi olarak Millî Mücadele yıllarına merkezden bakan siyasi ve askeri tarih yazımının ötesine geçerek toplumsal ve yerel bir perspektiften bakma, yerel toplulukların, sıradan insanların Millî Mücadele’ye dair algı ve deneyimlerinin millî mücadele tarih yazımına nasıl dahil edilebileceği tartışıldı.
TÜBA Başkanı Prof. Dr. Muzaffer Şeker "Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşu hepimizin bildiği üzere bir istiklal harbinin başarıya ulaşmasıyla gerçekleşti. Bu sebeple ülkemizin kurtuluşu ve bağımsızlığının temelinde atalarımızın kanları, gözyaşları ve duaları var. Bu toprakların neler pahasına, nasıl bir mücadeleyle kazanıldığını iyi bilmek, gelecek nesillere bu bilinci kazandırmak ve vatan sevgisini aşılamak çok önemli. Bu da ancak doğru bilginin doğru yol ve yöntemlerle aktarılmasıyla mümkün olabilir. Geçmişte yaşadıklarımız ve bugünlerde yaşadıklarımız aslında milli mücadelenin her daim devam etmekte olduğunu gösteriyor. Milli Mücadele dönemi genellikle tek açıdan, tek merkezden ele alındı. Milli Mücadele çok yönlü çok boyutlu araştırılması gereken farklı kriterler içerir. Milli Mücadele sürecinin başarıya ulaşmasında yerel faktörlerin yeri ve önemi hâlâ tam açıklığıyla ortaya konmadı. Çok uzak bir tarih olmamasına rağmen Milli Mücadele dönemi hak ettiği objektif, çok sesli değerlendirmelerden uzak kaldı. TÜBA olarak FSMVÜ ile; bilim insanlarımızın katkıları, önerileri, eleştiri ve destekleriyle birlikte tarihimizi bilimsel anlamda birincil kaynaklardan, hamasetten uzak, objektif biçimde günümüze aktaran kıymetli çalışmalardan olması dileğiyle Millî Mücadelenin Yerel Tarihleri Projesi'ni gündemimize aldık. Bu Proje'nin milli mücadele tarihine doğru kaynaklardan objektif yaklaşımıyla dönüm noktası olacağını düşünüyoruz.” diye konuştu.
Proje’nin Doç. Dr. Mustafa Göleç, Dr. İlhami Danış ve Dr. Zeynep Kevser Şerefoğlu tarafından yürütüldüğü bilgisini veren ve Çalıştay’da elde edilen sonuçların, projede hazırlanan eserler için de kılavuz özelliğine sahip olacağını söyleyen Prof. Şeker “Millî Mücadelenin Yerel Tarihleri Projesi” dahilinde hazırlanacak olan Türkiye’nin 7 bölgesine dair 10 eser TÜBA tarafından yayımlanarak kamuoyuyla paylaşılacak.” dedi.
Modern Türkiye’nin doğuşunda Millî Mücadelenin başka hiçbir vaka ile karşılaştırılamayacak önemde bir sembol olduğunu vurgulayan Prof. Şeker sözlerine şu şekilde devam etti: “Farklı siyasi ve tarihsel perspektiflerden bu büyük hadise Millî Mücadele, Mücahede-i Millîye, İstiklal Harbi, Kurtuluş Savaşı, Ulusal Bağımsızlık Savaşı gibi isimlerle adlandırıldı. Millî Mücadele’nin hakikati üzerindeki bu söylemsel rekabete karşılık, Millî Mücadele tarih yazımının hadisenin tüm mekân ve aktörlerine hak ettiği yeri ve değeri verebildiğini söylemek zor.”
“Millî Mücadelenin Yerel Tarihleri Projesi” Millî Mücadele tarih yazımında zamanı genişleterek, mekânı yayarak ve özneleri çoğaltarak alanı zenginleştirecek serinin hedefi Türkiye’nin Millî Mücadele ile ilgili hafızasını yerelden hareket ederek, yedi bölge başlığı altında yeniden kurmak olacak.”
Millî Mücadele tarih yazımının demokratik, katılımcı, çok sesli ve çok merkezli olarak yazılması ihtiyacının çok açık olduğunu bildiren Prof. Şeker “Bu kadar önemli bir tarihsel olgunun hak ettiği ölçüde araştırılıp incelenebildiği, döneme ilişkin derli-toplu ve yetkin kaynakların hazırlanıp yayınlanabildiği ne yazık ki iddia edilemez. Merkezi bir bakıştan beslenen millî mücadele dönemi yazınına çevreden, farklı ve bireysel katkılar bulunmakla beraber, ilgili resmi ve yarı-resmi yayınlarda bir amaç ve yöntem birliği yok. Bu çalışmalarda Millî Mücadele’nin kimi aktörleri, Millî Mücadele’de bazı şehirler, Millî Mücadele’nin bir kısım hususiyetleri ele alınmış, bütüncül bir resim ise ortaya konamamıştır. Tam da bu nedenle gerçekleştirdiğimiz “Millî Mücadelenin Yerel Tarihleri Projesi” neticesinde TÜBA tarafından “Türkiye 1918-1923 / Millî Mücadele’nin Yerel Tarihleri” serisi yayınlanacak. Millî Mücadele tarih yazımında zamanı genişleterek, mekânı yayarak ve özneleri çoğaltarak alanı zenginleştirecek bu serinin hedefi Türkiye’nin Millî Mücadele ile ilgili hafızasını yerelden hareket ederek, yedi bölge başlığı altında yeniden okumak ve kurmak olacak.” dedi.
FSMÜV Rektörü Prof. Dr. M. Fatih Andı “Milli Mücadele tarihimizin kurucu hadisesidir.”
Toplumları oluşturan ortak tarih bilinci ve kolektif hafızanın önemine dikkati çeken Prof. Andı, “Bireyler için hafıza ne kadar hayati ise toplumlar için tarih o kadar önemlidir. Tek tek bireylerin bir toplumu, bir milleti teşkil edebilmeleri ancak aynı şeyleri hatırlamaları, ortak bir tarihleri yani kolektif bir hafızaya sahip olmalarıyla mümkündür. Bir tarih bilinci bir hafıza siyaseti olmaksınız bir millet olunamaz. Milli Mücadele de bizim hafızamızın temel taşlarından birisidir.” dedi.
Milli Mücadele’nin tüm bireysel farklılıklarımıza rağmen üzerinde anlaşıp uzlaşılan önemli bir hadise olduğunu belirten Andı, “Anlaşıp uzlaştık çünkü Birinci Dünya Savaşı öncesinde Sevr Anlaşması Milli Mücadeleyi bu milletin önünde yegâne seçenek olarak bıraktı. Milletimiz ayrıyı gayrıyı bırakıp Milli Mücadele fikri ve ruhu etrafında tek vücut oldu. Anadolu’nun ve Trakya’nın dört bir tarafında imkânsızlıklar içerisindeki bir halk bu mücadele sayesinde millet olma ehliyetini gösterdi. Bu yüzden Milli Mücadele tarihimizin kurucu bir hadisesidir.” ifadelerini kullandı.
Her neslin bu büyük hadiseyi yeniden ele alıp yorumlaması gerektiğini belirterek bir yakın tarih seferberliği başlatılmasının altını çizen Andı şöyle devam etti:
“Bu çerçevede akademiye çok önemli vazifeler düşmektedir. Hâlihazırda Milli Mücadele’nin, TBMM’nin, Cumhuriyet’in ilanının 100. yıl dönümleriyle ilgili olarak akademik etkinlikler düzenlenmekte, yayınlar yapılmakta, müzeler kurulmaktadır. Bunların nicelik olarak artması ve nitelik olarak daha da yetkinleşmesi gerekmektedir. Cumhuriyet’in 100. yıl dönümüyle ilgili yapılan bilimsel, kültürel ve sanatsal çalışmalar devletimiz tarafından en üst seviyede himaye ve teşvik edilmektedir. Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi olarak biz de bir dizi proje ve faaliyetlerle bu seferberliğe katkı veriyoruz. Bu çalıştaya ev sahipliği yapmaktan memnuniyet duyuyoruz. Türkiye Bilimler Akademisine projeyi himaye ettiği için şükranlarımı arz ediyorum. Tez zamanda projenin çıktılarını da elimize alabilmeyi, Milli Mücadelemizin yerel tarihlerini halkımızın istifadesine sunabilmeyi umuyoruz.”
Çalıştay’ın “Millî Mücadele Tarihyazımının Kaynakları (Arşivler, Yerel Basın, Anılar, Sözlü Tarih Çalışmaları, Görsel Kaynaklar, Efemera)” adlı ilk oturumunu Prof. Dr. Azmi Özcan yönetti; Prof. Dr. Cezmi Eraslan, Prof. Dr. Cemil Koçak, Prof. Dr. Nuri Köstüklü, Prof. Dr. Zekeriya Kurşun, Prof. Dr. Hikmet Öksüz, Prof. Dr. İsmail Özçelik, Prof. Dr. Haluk Selvi, Doç. Dr. Nurten Çetin, Dr. Öğr. Üyesi Kadir Kon, Dr. Öğr. Üyesi Zekeriya Türkmen katıldığı oturumun raportörlüğünü Dr. Öğr. Üyesi Zeynep Kevser Şerefoğlu üstlendi.
Prof. Dr. Zekeriya Kurşun moderatörlüğündeki ikinci oturum “Millî Mücadelede Devlet ve Toplum (İşgaller, İstanbul ve Ankara ile İlişkiler, Yerel Cemiyetler ve Kongreler, Seçimler ve Mebuslar, İç İsyanlar, Eşkiyalık ve Asayiş Sorunları)” başlığı altında gerçekleştirildi. Prof. Dr. Süleyman Beyoğlu, Prof. Dr. Mustafa Budak, Prof. Dr. Ali Satan, Prof. Dr. Hasip Saygılı, Prof. Dr. Haluk Selvi, Prof. Dr. Gültekin Yıldız, Doç. Dr. Cengiz Şavkılı, Doç. Dr. F. Rezzan Ünalp, Dr. Öğr. Üyesi Levent Ünal ve Dr. Öğr. Üyesi Günver Güneş’in müzakere ettiği oturumun raportörlüğünü Doç. Dr. Mustafa Göleç yürüttü.
“Millî Mücadelenin Özneleri (Askeri ve Sivil Bürokrasi, Eşraf ve Din Adamları, Köylüler, Kadın ve Çocuklar, Azınlıklar, Nüfus Hareketleri vb.)” oturumu ise Prof. Dr. Süleyman Beyoğlu tarafından yönetti. Prof. Dr. Nejla Günay, Prof. Dr. Şaduman Halıcı, Prof. Dr. Hikmet Öksüz, Prof. Dr. Azmi Özcan, Prof. Dr. Haluk Selvi, Doç. Dr. Oktay Bozan, Dr. Öğr. Üyesi Emine Tonta Ak, Dr. Öğr. Üyesi Tuğba Eray Biber, Dr. Öğr. Üyesi Zekeriya Türkmen ve Dr. Öğr. Üyesi Caner Yelbaşı’nın yer aldığı oturum Dr. Öğr. Üyesi İlhami Danış tarafından raporlandı.
Dr. Öğr. Üyesi Zeynep Kevser Şerefoğlu yönetiminde “Toplumsal Bellek ve Millî Mücadele (Müzeler, Anıtlar, Şehitlikler, Folklor, Edebiyat, Ders Kitapları vb.)” başlığı altında gerçekleşen günün son oturumunda; Prof. Dr. Ali Şükrü Çoruk, Prof. Dr. Nejla Günay, Prof. Dr. Halil İbrahim Yakar, Doç. Dr. Mustafa Göleç, Yahya Coşkun, Bahar Çakırhan ve Fatma Hicret Ün tartıştı, oturumun raportörlüğünü Dr. Öğr. Üyesi Emine Tonta Ak yürüttü.
22 farklı üniversiteden ve 3 müzeden toplam 34 bilim insanının katıldığı Çalıştay, 8 Haziran'da düzenlenen “Genel Değerlendirme" toplantısıyla birlikte Çalıştay Raporu hazırlandı; Rapor'a ekli dosyadan ulaşabilirsiniz.
.jpeg)
