TÜBA-Jeotermal Enerji Teknolojileri Çalıştayı ve Paneli
TÜBA-Enerji Çalışma Grubu tarafından hazırlanan “Jeotermal Enerji Teknolojileri Çalıştayı ve Paneli” 19-20 Şubat günü Afyon Kocatepe Üniversitesi (AKÜ) ev sahipliğinde gerçekleştirildi. Program, 21 Şubat günü düzenlenen geziyle sona erdi.
TÜBA tarafından gerçekleştirilen, Afyonkarahisar Jeotermal Turizm ve Ticaret A.Ş (AFJET) iş birliğiyle düzenlenen Çalıştay’ın açılışına; Afyonkarahisar Valisi Mustafa Tutulmaz, TÜBA Başkanı Prof. Dr. Muzaffer Şeker, Afyonkarahisar Belediye Başkan Vekili Süleyman Karakuş, Afyon Kocatepe Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Mehmet Karakaş, Afyonkarahisar Sağlık Bilimleri Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Nurullah Okumuş, Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Vatan Karakaya, AKÜ Rektör Yardımcıları Prof. Dr. Şuayıp Özdemir, Prof. Dr. Murat Peker ve Prof. Dr. Yılmaz Yalçın, TÜBA Enerji Çalışma Grubu Yürütücüsü ve Asli Üyesi Prof. Dr. İbrahim Dinçer, AKÜ Mühendislik Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Ahmet Yıldız, AFJET Genel Müdürü Dr. Yusuf Ulutürk ile TÜBA Konsey Üyeleri, öğretim üyeleri, fakülte dekanları, akademisyenler, sektör temsilcileri ve öğrenciler katıldı.
Çalıştay katılımcılara; ülkemizde jeotermal enerji teknolojileri alanında deneyimli akademisyenler ile kamu, özel sektör ve meslek odaları temsilcilerinin, yatırımcıların ve finansal destek sağlayan kuruluş temsilcilerinin bir araya geleceği bir platform sundu. Bu kapsamda ülkemizde jeotermal enerji teknolojileri alanındaki araştırma ve geliştirme faaliyetlerinin hem akademik hem de sektörel boyutta ele alındı, ülkemizdeki teknolojik altyapı ve yeni trendler konusundaki öngörüler paylaşıldı. 20 Şubat günü gerçekleşecek Panel kapsamında ise; alanında yetkin katılımcılar tarafından jeotermal enerji mevzuatları, yeni stratejiler ve teknik boyutların yanı sıra, jeotermal yatırımlar ve finansal mekanizmalar ele alınacak.
Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank: “Çalıştay’ın karar alıcılar, politika yapıcılar için yol gösterici nitelikte olacağına inanıyorum.”
Programı nedeniyle Çalıştay’a katılamayan Bakan Varank, gönderdiği mesajda Afyon’da bulunamamış olmaktan duyduğu üzüntüyü dile getirerek “TÜBA’nın çeşitli alanlarda oluşturduğu çalışma gruplarının faaliyetlerini yakından takip ediyor ve ortaya konan sonuç raporlarından istifade ediyoruz. Türkiye’nin öncelikli alanlarına yönelik bu tür akademik toplantıların öneminin farkındayız.” dedi.
TÜBA-Enerji Çalışma Grubu’nun daha önce gerçekleştirdiği Nükleer Rüzgar, Güneş, Temiz Kömür gibi enerji kaynaklarına yönelik çalıştaylar gibi bu çalıştayın da alanına katkı sağlayacağını ifade eden Mustafa Varank, diğer yandan karar alıcılar, politika yapıcılar için yol gösterici nitelikte olacağına inandığını ifade etti ve konuşmasına şu şekilde devam etti: “Enerji bireyin günlük hayatındaki belirleyici ve hayati rolü kadar, Bakanlığımızın ilgi alanı olan Sanayi ve Teknoloji üretimi için de vazgeçilmez bir öneme sahip olduğunu Bizler de Türkiye’nin uzun dönemli hedefleri doğrultusunda topyekûn kalkınmasına fayda sağlayacak adımlar ile enerji çeşitliliğimizi ve verimliliğimizi artıracak politikalar uygulamakta ve bu konuda adımlar atmaktayız. Açık denizde enerji sondaj çalışmalarımız, nükleer enerji konusunda almış olduğumuz yol ve girişimcilerimiz için sağladığımız kolaylıklar ve teşvikler bunlardan bazılarıdır. Özellikle son dönemde enerji verimliliği ve çeşitliliği konusunda atılan adımlar sayesinde bireysel ve ticari anlamda enerji tüketimi ülkemizde genel olarak artmış olsa da ülkemiz herhangi bir enerji darboğazına girmeden üretime devam etmektedir. Yeni yatırımların neticelenmesi ile de enerji fiyatlarında önemli düşüşler olacağı üretim maliyetlerinin de bu vesile ile azalacağı açıktır. Bunun yanında Türkiye’nin bu çabalarının yanında coğrafi konumunun verdiği avantaj ile enerjinin aktarımında ve transferinde kilit ülke konumunda olması uluslararası ilişkilerimizde ülkemize menfaat sağlamaktadır.” dedi ve ayrıca programın sonuç raporunun Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ile paylaşılmasının önemini vurguladı.
Çalıştayı, tarihsel açıdan kadim ve enerji açısından da öne çıkan Afyon’da gerçekleştiriyor olmanın anlamlı olduğunu söyleyen Prof. Şeker, Afyon’un jeotermal enerji konusunda kaynak ve entegre altyapısı açısından jeotermali konuşmak için en uygun illerin başında olduğunu söyledi.
TÜBA Başkanı Prof. Dr. Muzaffer Şeker “2023 ya da 2071 hedeflerimiz varsa ve sanayimizi, insanımızın refah seviyesini daha yükseğe taşımak istiyorsak enerjiyi hem sürdürülebilir kılmak hem de enerjiden maksimum düzeyde istifade etmek için fiyatlandırmayı en alt düzeye indirmek zorundayız.”
Afyon’da sağlıktan tarıma, sanayiden turizme kadar çok geniş yelpazede lokomotif görev yürüten bir jeotermal kaynak olduğunu dile getiren Prof. Şeker “Türkiye’nin eskiden olduğu gibi enerji açığı kalmadı ama 2023 ya da 2071 hedeflerimiz varsa ve sanayimizi, insanımızın refah seviyesini daha yükseğe taşımak istiyorsak enerjiyi hem sürdürülebilir kılmak hem de enerjiden maksimum düzeyde istifade etmek için fiyatlandırmayı en alt düzeye indirmek zorundayız. Tüm bu saydığımız unsurlar birbirini tetikleyor, destekliyor, etkiliyor. El birliğiyle bizler de stratejik planda, Türkiye’nin öncelikli Ar-Ge alanlarında yer alan enerji paydasında Çalışma Grubumuzla rüzgârdan nükleere, güneşten doğalgaza kadar tüm kaynaklarımızı multidisipliner bakış ve hibrit enerjiyle yeni bioenerji kaynaklarıyla daha iyi daha verimli daha ucuz nasıl elde edebiliriz sorusunun cevabını arıyoruz.
Enerji, bireylerin günlük hayatındaki hayati rolünün yansıra devletler ve medeniyetlerin en önemli gelişmişlik göstergelerinden biri olarak kabul edilmektedir. Ülkeler uzun dönemli hedefleri doğrultusunda topyekûn kalkınmasına fayda sağlayacak adımlar ile enerji çeşitliliklerini ve verimliliklerini artıracak politikaları uygulamaya devam ederken, bu konuda ülkemizde de önemli adımlar atılmaktadır. Bu politikaların bilimsel veriler ışığında ve akademik göstergeleri baz alarak hayata geçirilmesi ise bizleri daha istikrarlı ve kararlı kılmaktadır. Bu yüzden son dönemde enerji verimliliği ve çeşitliliği konusunda yapılanlar düşünüldüğünde, Jeotermal Enerji Teknolojileri Çalıştayı ve Panelimiz önem arz etmektedir. Çalışma grubunuzun daha önce icra etmiş olduğu Nükleer, Rüzgâr, Güneş, Temiz Kömür gibi enerji kaynaklarına yönelik çalıştaylar gibi bu çalıştayın da alanına katkı sağlayacağını ve karar alıcılar/politika yapıcılar için yol gösterici nitelikte olacağına inanıyorum. TÜBA’nın çeşitli alanlarda oluşturduğu çalışma gruplarının tematik faaliyetleri sayesinde ortaya konan raporlamalar, bu tür bilimsel toplantıların önemini ortaya koymaktadır.
TÜBA Asli Üyesi ve Enerji Çalışma Grubu Yürütücüsü Prof. Dr. İbrahim Dinçer “Yenilenebilir enerji kaynaklarından olan güneş, rüzgar ve ülkemiz için büyük önem arz eden nükleer ve yine ülkemizde önemli derecede kaynak sayılan temiz kömür odaklandığımız konular arasında yer alıyor. Yenilenebilir enerjilerin aktif kullanımına yönelik yaptığımız çalıştaylar ve geliştirdiğimiz bilimsel teknolojileri gerek ülkemizle ve gerekse bilim insanlarımızla paylaşıyoruz” diye konuştu.
TÜBA Enerji Çalışma Grubu Yürütücüsü Prof. Dr. İbrahim Dinçer: "Türkiye’nin ana dinamolarından biri olmayı hedefliyoruz."
Jeotermal Enerji Teknolojileri Çalıştayı ve Paneli ile Enerji Çalışma Grubu'nun faaliyetleri hakkında bilgiler veren Dinçer şunları kaydetti: “Böyle bir etkinliği gerçekleştirmek öncelikle büyük bir hazırlığı gerektiriyor. Bu konuda özellikle uzman sektör temsilcileri ve akademisyenleri bir araya getirerek, böyle canlı bir platform oluşturmak gerekiyor. Bunlar gerek ülkemizde gerekse dünyada yapılan bilimsel çalışmaların, önceliklerin ve açılımların hangi yöne ne doğrultuda olduğunu gösteren ufuk açan etkinliklerdir. Bunun yanında içinde bulunduğumuz sıkıntıları ve neler yapmamız gerektiğini tartışacağımız panel oturumları ile birlikte bu etkinliğimizi bitireceğiz. Enerji Çalışma Grubu olarak, temel çalışma fonksiyonumuz enerji alanında, ülkemizin ihtiyaç duyduğu bilimsel ve teknolojik çalışmalara katkı yapmak, bu alanda stratejik planlamalar yaparak ve politikalar geliştirerek yol haritaları çıkarmak, aynı zamanda ülkemizin bu alanda insan kaynağının yetişmesine katkı sağlayacak planlamaları da yaparak Türkiye’nin bir nevi ana dinamolarından biri olmayı hedefliyoruz.”
AKÜ Rektörü Prof. Dr. Mehmet Karakaş: "Yenilenebilir enerji kaynaklarına talep artıyor."
Enerjinin, toplumların vazgeçilmez ihtiyacı olduğunu ifade eden AKÜ Rektörü Prof. Dr. Mehmet Karakaş ülkelerin enerjiye olan talebi arttıkça yenilenebilir enerji kaynaklarına olan ilginin de aynı oranda arttığını ve bu kaynakların sürdürülebilir ve temiz enerji olmalarından dolayı da her geçen gün daha önemli hale geldiğini söyledi. Karakaş sözlerine şuşekilde devam etti: “Bu bağlamda; jeotermal sektörü, gittikçe büyümekte; yatırımlar ve AR-GE çalışmaları da gün geçtikçe artmaktadır. Dünyada küresel ısınma ve çevresel etkilere bağlı olarak, fosil yakıtlara olan talep azalmakta, buna karşın yenilenebilir enerji kaynaklarına olan talep ise artmaktadır. Dünya genelinde 2018 yılındaki enerji tüketimi yaklaşık 13,8 milyar ton petrol eşdeğerinde olup bu değerin sadece yüzde 10’luk bir bölümü yenilenebilir enerji kaynaklarından karşılanmaktadır. Ülkemiz, jeotermal kaynakları açısından Amerika Birleşik Devletleri, Filipinler, ve Endonezya gibi ülkeler ile birlikte dünyada en ön sıralarda yer almaktadır.” dedi.
Türkiye’de jeotermal sahaların büyük kısmının Batı Anadolu’da yer aldığını ve Afyonkarahisar’ın da oldukça önemli jeotermal kaynaklara sahip olduğunu belirten Karakaş, “Jeotermal enerjinin entegre kullanımı konusunda örnek şehir olarak gösterilebilecek olan Afyonkarahisar’da, gerek şehir merkezi ve gerekse ilçelerde AFJET, SANJET gibi kurumlar ve özel firmalar vasıtasıyla yaklaşık 40 bin konut ve 1 milyon metrekare sera ısıtılması sağlanmakta ayrıca 27 bin yatak kapasiteli termal turizm tesislerinde jeotermal sudan yararlanılmaktadır. Bunun yanında 3 megawatt elektrik üretilmekte ve kurutma işlevi de jeotermal enerji üzerinden gerçekleştirilmektedir. Tüm bunlara ek olarak kendi enerjisini üreten yeşil bir üniversite olmayı hedefleyen üniversitemizde merkez kampüsteki tüm binalar jeotermal su ile ısıtılmaktadır.” ifadelerini kullandı.
Afyonkarahisar Valisi Mustafa Tutulmaz "Afyonkarahisar'ın dinamizminde jeotermal var."
Afyonkarahisar’ın dinamizmini sağlayan en önemli unsurun jeotermal olduğunu ifade eden Afyonkarahisar Valisi Mustafa Tutulmaz ise “Ne zaman ki jeotermal kullanılmaya başlandı, o günden itibaren Afyonkarahisar kendinden bahsettirmeye başladı. Böyle güzel ve enerji ile bağlantılı bir toplantıya ev sahipliği yapmış olmanın mutluluğunu yaşadığımı öncelikle ifade etmek isterim. Afyonkarahisar’ımızın gelişmesinin, kalkınmasının, dinamizminin temelinde jeotermal var” dedi.
Yıllardan beri jeotermalin var olduğunu ama hamam kültürünün bir parçası olarak kaldığını dile getiren Tutulmaz, sözlerine şöyle devam etti: “Son 20 yılda özellikle ısınmada kullanma ile beraber, daha sonra termal turizmde kullanıma başlayan jeotermal çok önemli bir noktaya geldi. İlimiz açısından baktığımızda bu toplantıya sponsor olan AFJET’in kurulmasıyla beraber Afyonkarahisar’da jeotermalin önemi her geçen gün arttı ve çeşitlenerek devam etti. Bugün jeotermal enerjiyi gerçekten entegre bir şekilde kullanabilen belki de tek il Afyonkarahisar. Jeotermal suyun çıkması ile elektrik enerjisi üretiyoruz, merkezde ve Sandıklı’da 40 bin konut ısıtıyoruz. Turizmde, otellerde bunu kullanıyoruz. Yüzde 92’lik bölümünü merkezde yeniden geri gönderiyoruz. Bu hem enerjimizin boşa harcanmamasını hem de bir kaynaktan birçok alanda verim elde etmemizi sağlıyor. Üniversite hastanemizde 150 yataklı jeotermal su ile fizik tedavi ve rehabilitasyon bölümü verimli bir şekilde çalışıyor. Esas önümüzdeki süreçte yapmayı planladığımız termal kent ile birlikte inşallah Afyonkarahisar’ın jeotermali de sağlıkta çok verimli bir şekilde kullandığını hep birlikte göreceğiz. Türkiye’nin gurur duyacağı önemli bir kazanımı da inşallah sağlık alanında da gerçekleştirmiş olacağız. Şu an ilçelerimiz dahil 5 ana bölgemizde jeotermal suyumuz var. 4’ü verimli kullanılıyor. Yine bir girişimcimiz bir ilçemizde sağlıkla ilgili olarak önemli bir yatırımı jeotermal su ile bağlantılı olarak kuracak. Bunların hepsi bizim önümüzdeki süreçte Afyonkarahisar’ımızın jeotermal bağlantılı kalkınmasına devam edeceğini ve itici gücünün jeotermal olacağını gösteriyor.”
Açılış konuşmalarının ardından Çalıştay'ın ilk oturumu Afyon Kocatepe Üniversitesi’nden Prof. Dr. Ahmet Yıldız başkanlığında gerçekleştirildi; Türkiye Jeotermal Derneği Başkanı Fahri Prof. Orhan Mertoğlu Dünyada ve Türkiye’de Jeotermal Uygulamalar ve Teknolojiler, Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Vatan Karakaya Bölgesel Kalkınma Odaklı Misyon Üniversitesi Olarak Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi’nde Jeotermal Konusunda Gerçekleştirilen Çalışmalar, Enerji İşleri Genel Müdürlüğü Jeotermal ve Biyokütle Enerjisi Grubu Koordinatörü İlker Özata Jeotermal Enerjinin Gelişimi, Fırsatları, Problemleri ve Çözümleri ve Afyon Jeotermal Elektrik Üretim A.Ş. Genel Müdürü Dr. Yusuf Ulutürk Ömer-Gecek (Afyonkarahisar) Bölgesinde Jeotermal Suların Entegre Kullanımı hakkında konuştu.
İkinci oturum ise TÜBA Asli Üyesi ve Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) Öğretim Üyesi Prof. Dr. Kamil Kaygusuz başkanlığında başladı. TÜBA Şeref Üyesi TOBB ETÜ Öğretim Üyesi Prof. Dr. Sadık Kakaç Jeotermal Enerji: Türkiye ve Dünyada Durum, TÜBA-Enerji Çalışma Grubu Yürütücüsü Prof. Dr. İbrahim Dinçer Jeotermal Kaynaklı Yeni Enerji Seçenekleri ve Alternatif Çıktılar, İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü’nden (İYTE) Prof. Dr. Alper Baba Jeotermal Kaynakların Çevresel Etkileri ve Bunlara Yönelik Yenilikçi Teknikler, AKÜ Mühendislik Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Ahmet Yıldız Afyonkarahisar İlinde Jeotermal Sektöre Yönelik İyi Uygulama Örnekleri ve Ankara Üniversitesi (AÜ) Mühendislik Fakültesi Dekanı Prof. Dr. M. Emin Candansayar ise Jeofizik Elektrik ve Elektromanyetik Yöntemlerle Jeotermal Aramalar: Yeni Gelişmeler adlı sunumlarını yaptılar.
Yıldırım Beyazıt Üniversitesi (AYBÜ) TÜBA Enerji Çalışma Grubu Üyesi Prof. Dr. Erol Arcaklıoğlu’nun başkanlığını üstlendiği üçüncü oturumda; Jeoloji Mühendisleri Odası, Bilimsel Teknik Kurul Üyesi İbrahim Akkuş Türkiye’de Jeotermal Enerji Gerçeği: Potansiyel ve Sorunlara Genel Bir Bakış, Dokuz Eylül Üniversitesi’nden (DEÜ) Prof. Dr. Niyazi Aksoy Jeotermal Santrallerden Atmosfere Salınan Yoğuşmayan Gazların Jeotermal Rezervuara Enjeksiyonu, TÜBA Asli Üyesi ve Afyonkarahisar Sağlık Bilimleri Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mustafa Solak Üniversitelerin Jeotermal Kaynaklarla Isıtılması ve Termal Kaynakların Sağlık Alanında Kullanımı Üzerine Tecrübe Paylaşımı, ANJET Jeotermal Isıtma Termal Turizm Seracılık San. Tic. A.Ş. Genel Müdürü Bahadır Seyman Sandıklı (Afyonkarahisar) Jeotermal Bölgesinde Jeotermal Suların Tek Elden Dağıtımı, Zorlu Enerji Grubu Proje Geliştirme Birimi Yöneticisi Ural Halaçoğlu Jeotermal Enerji Santrallerinde Çevreci ve Verimlilik Arttırıcı Teknolojiler ve İzmir Jeotermal Enerji San. ve Tic. A.Ş. Teknik Hizmetler Uzmanı Koray Yiğit Jeotermal Bölge Isıtma Sisteminde (JBIS) Bina Altı Motorlu Debi Kontrol Sisteminin İncelemesi üzerine konuştu.
DEÜ’den Doç. Dr. Mehmet Akif Ezan dördüncü ve son oturumun başkanlığını yürüttü. MTA, Jeotermal Koordinatörü Oktay Çelmen Türkiye Jeotermal Enerji Kaynak Potansiyeli ve MTA Genel Müdürlüğü Çalışmaları, TÜBA Asli Üyesi ve Yaşar Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Arif Hepbaşlı Jeotermal (Toprak) Kaynaklı Isı Pompaları Üzerine Ülkemizde Yapılan Çalışmaların Değerlendirilmesi, TSKB, Mühendislik ve Teknik Danışmanlık Müdürlüğü Grup Yöneticisi Tulu Ertem Jeotermal Enerji Yatırımlarının Finansmanı, Teknik ve Çevresel Unsurları, Kalkınma ve Yatırım Bankası Kıdemli Uzman Hilal Kıvanç Ateş ise Türkiye Jeotermal Geliştirme Projesi: Risk Paylaşım Mekanizması üzerine tartıştı. Çalıştay’ın ilk günü değerlendirme toplantısı ile sona erdi.
İkinci gün gerçekleştirilecek Jeotermal Enerji Mevzuatları, Stratejileri ve Teknik Boyutları başlıklı ilk Panel’in moderatörlüğünü TÜBA Asli Üyesi ve Yıldız Teknik Üniversitesi (YTÜ) Rektörü Prof. Dr. Bahri Şahin üstlendi.
Jeotermal Yatırımlar, Finansal Mekanizmalar ve Yapılması Gerekenler konulu ikinci Panel ise TÜBA Enerji Çalışma Grubu Üyesi, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Prof. Dr. Adnan Midilli tarafından yönetildi.
