TÜBA’dan Bayram Hediyesi “Tarihî ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugati”

TÜBA’dan Bayram Hediyesi “Tarihî ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugati”

Prof. Andreas Tietze’nin Türkoloji dünyasına büyük katkı sağlayacak eseri “Tarihî ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugati” toplam 10 cilt olmak üzere Türkçeye kazandırıldı.

TÜBA’nın bu önemli eserin tüm ciltlerini tamamlayıp yayımlayarak Türkiye Türkçesinin yaklaşık 700 yıllık dönemini kapsayan Lugati belki de kaybolmaktan kurtardığını ifade eden TÜBA Başkanı Prof. Dr. Muzaffer Şeker, eserin Türk bilim ve kültür hayatına kazandırılarak önemli bir ulusal ve akademik görevin yerine getirildiğini söyledi. Prof. Şeker sözlerine şu şekilde devam etti “Eserin her cildi yayınlandığı tarihte akademik camia tarafından büyük heyecanla karşılandı ve kalan ciltlerin basımı da heyecanla beklendi. Bu uzun soluklu çalışmaya gösterilen ilgi ve Türkoloji alanında çalışan akademisyenlere önemli katkı sunan projenin bu aşamaya gelerek sonuçlandırılması TÜBA için de bir gurur kaynağı oldu. Projenin 2020 Şubat ayında tamamlanmasıyla hem Türkiye’de hem de Viyana Büyükelçiliğimizin ev sahipliğinde Avusturya’da uluslararası düzeyde Mart/Nisan 2020 içinde tanıtım toplantılarının yapılması planlandı, Ancak içinde bulunduğumuz pandemi koşul ve tedbirleri nedeniyle ne yazık ki planlanan programın ileri tarihe ertelenmesi nedeniyle gerçekleştirilemedi.” dedi.  

Prof. Şeker ayrıca; Lugatin bilim dünyasına kazandırılması konusundaki bağış, iş birliği ve katkıları için Prof. Andreas Tietze ile değerli ailesine ve Avusturya Bilimler Akademisi’ne; eseri yayına hazırlamak üzere başlatılan projeyi kabul edip desteklediği için mülga Kalkınma Bakanlığı’na (Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı); eserin Türkçeye kazandırılmasında ve ilk yedi cildin hazırlanması ve yayımlanmasında gösterdiği öncülük ve çabalarından dolayı bir önceki dönem Akademi Başkanı Prof. Dr. Ahmet Cevat Acar’a; eserin ilk dört cildinin tamamlanıp yayımlanması sürecinde proje yürütücülüğü yapan merhum Prof. Dr. Semih Tezcan ve ekibine; beşinci ve izleyen ciltlerin yayına hazırlanması işini titizlikle sürdüren proje yürütücüleri Prof. Dr. Emine Yılmaz, Prof. Dr. Nurettin Demir ile proje ekibine; esere emek veren TÜBA çalışanlarına, TETTL projesine katkı ve destek sağlayan tüm paydaşlara teşekkür etti.

Tüm ciltlerin yayımlandığı tarihlerle eş zamanlı olarak üniversiteler ve kurumların kütüphaneleri ile paylaşıldığını vurgulayan Şeker, eserin satışının ise TÜBA ağ sayfası üzerinden gerçekleştirildiği bilgisini verdi. Diğer yandan da esere dijital ortamda da ulaşılabilmesi için TÜBA tarafından gerekli çalışmaların yürütüldüğü bildirildi.

Prof. Andreas Tietze kimdir?
26 Nisan 1914’te Viyana’da doğdu. Babası ve annesi Avusturya’nın önde gelen sanat tarihçileriydi. Liseden 1932’de mezun oldu. 1932-37 arasında Viyana Üniversitesi’ne devam etti. Üniversitede Doğu Avrupa tarihi, Balkan tarihi ve iktisat tarihi yanında Slav dilbilimi okudu ve Ortadoğu dillerini öğrendi. Üniversitedeyken daha sonra Türkiye’de uzun yıllar arkadaşlık edeceği bilim insanı Robert Anhegger ile tanıştı.1935 ve 1936 yıllarında Türkiye’ye kısa seyahatler yaptı. 19 Temmuz 1937’de Viyana Üniversitesi’nde tarih doktorası sınavını başardı. Doktora sınavından sonra Türkiye’ye göç edip İstanbul’a yerleşti.

Mart 1938’de Nazi Almanya Avusturya’yı ilhak edince aile Yahudi kökenli olduğu için Tietze’nin annesi ve babası Amerika Birleşik Devletlerine, kardeşleri de İsviçre’ye kaçmak zorunda kaldılar. Andreas Tietze Türkiye’de kaldı. 1938-52 arasında İstanbul Üniversitesi’nde Almanca ve İngilizce okutmanlığı yaptı. Ders vermediği boş saatlerde İstanbul kütüphanelerindeki Osmanlı yazmalarını okudu ve bazılarının kopyalarını çıkardı. İngilizce-Türkçe Redhouse Sözlüğü’nü gözden geçirerek yeni baskısını hazırlayan grupta yer aldı.

Nazilerden kaçarak Türkiye’ye sığınmış Alman bilim insanlarından Prof. Robert Anhegger ve Prof. Walter Ruben ile birlikte “İstanbul Yazıları” başlığı altında bir dizi yayımladı (1943-46 arasında 16 kitap).

İstanbul’da, Milletlerarası Şark Tetkikleri Cemiyeti başkanı, aynı zamanda Türkçe İslam Ansiklopedisi editörü Dr. Adnan Adıvar’la ve İstanbul Üniversitesi Arapça ve Farsça profesörü, aynı zamanda Oriens dergisi editörü Prof. Hellmut Ritter’le tanışmıştı, kırklı ve ellili yıllarda onlarla bilimsel iş birliği yaptı.

1947 ve 1950’de Yücel dergisi için bilimsel yazılar yazdı, Türkçeye politik-felsefî denemeler tercüme etti.

1952’de Süheyla Uyar ile evlendi. Üç kızları, bir oğulları oldu. 1952-53’te Illinois Üniversitesi’nde (ABD), Türk araştırmaları yardımcı doçenti olarak görev yaptı. Roman filologları Henry and Renée Kahane ile ortak çalışmalar yaptı.

1953-58 İstanbul Üniversitesi’nde Almanca ve İngilizce okutmanlığına devam etti. 1955 yılından başlayarak yardımcılarıyla birlikte Türkçe-İngilizce Redhouse Sözlüğü’nü gözden geçirmeye ve yeni baskısını hazırlamaya başladı.

1958’de California Üniversitesi (Los Angeles, UCLA), Ortadoğu ve Afrika Dilleri Bölümü’ne Türkçe profesörü olarak davet edildi. 1973’e kadar süren bu görevi sırasında Türkçe, Osmanlıca ve Osmanlı edebiyatı dersleri verdi. ABD Türkolojisinin başlıca temsilcilerinden biri oldu. Barbara Flemming, Heath W. Lowry, Donald Quataert, Talât Tekin, Gönül Alpay-Tekin Tietze’nin onun California Üniversitesi’nde yetiştirdiği bilim insanlarındandır.

1971-1972 yıllarında Viyana Üniversitesi, Orientalistik Enstitüsü‘nde (Orientalistik an der Universität Wien). Türk Araştırmaları konuk profesörü olarak görev yaparken İlber Ortaylı da Andreas Tietze’nin derslerine katılmıştır.

1973-1984 arasında Viyana Üniversitesi, Orientalistik Enstitüsü‘nde ordinaryüs profesör olarak görev yaptı, aynı zamanda Wiener Zeitschrift für die Kunde des Morgenlandes dergisinin editörlüğü görevini üstlendi. 1970’lerde Ingeborg (Thalhammer) Baldauf, Claudia Römer, Gabriele (Rasuly)-Paleczek ve Ernst Petritsch. Viyana’daki öğrencileri oldular.

1975-2003 arasında kendi kurduğu yıllık Türkoloji bibliyografyası Turkologischer Anzeiger’in ortak editörlüğünü György Hazai ile birlikte yaptı (1997’den sonra Barbara Kellner-Heinkele de editör olarak katıldı).

Viyana Üniversitesi’nden 1984 yazında emekli oldu. 1997’ye kadar emekli hoca (emeritus) olarak ders vermeye devam etti.