TÜBA Akademi Konferansı: Prof. Dr. Melek Öztürk “Apoptoz (Programlı Hücre Ölümü)”
İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa, Cerrahpaşa Tıp Fakültesi, Tıbbi Biyoloji Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Melek Öztürk “Apoptoz (Programlı Hücre Ölümü)” başlıklı konferansını 30 Ocak 2019 Çarşamba günü saat 18:00’de TÜBA-Rabi Medrese’de gerçekleştirecek.
Çok hücreli organizmaların homeostazı için hücre ölümü ve hücre bölünmesinin dengeli bir şekilde gerçekleştiğini söyleyen Prof. Öztürk, hücre ölümünün genetik bir program dâhilinde ve kontrollü olarak gerçekleşmesine Programlı Hücre Ölümü (PHÖ) adınının verildiğini ve bu ölüm tipinin en iyi bilineninin Apoptoz olduğunun altını çizerek konferansı hakkında detaylı bilgi verdi: “Apoptoz gelişimin ve olgunlaşmanın normal bir biyolojik parçasıdır ve esas olarak fizyolojik koşullarda gerçekleşen bir hücre ölümü mekanizmasıdır. Bununla birlikte bazı patolojik koşullar da Apoptoz yolaklarını tetikler. Çok hücreli organizmalar yüzlerce hücre tipinden oluşur ve hepsi döllenmiş yumurta hücresinden gelişir. Embriyo ve fetus dönemlerin de tüm hücreler öncelikle çok hızlı bir şekilde çoğalırlar. Hücreler, organları ve çeşitli dokuları oluşturmak üzere özelleşir. Bu yeni hücrelerin oluşmasına paralel olarak doku ve organların homeostazı açısından fazlalıkların ortadan kaldırılması için hem embriyonik dönem süresince hem de yetişkin dönemde fizyolojik ve kontrollü olarak hücre ölümü, programlı hücre ölümü, iş görür. PHÖ’de bir takım genetik faktörler ile kontrol edilen bir seri protein ve molekül iş görür. Bu terim ilk kez 1964 yılında böcek larvalarının gelişimi sırasında kontrollü ölüme giden hücrelerin keşfi ile R. Lockshin tarafından önermiştir. Apoptoz terimi ise ilk kez 1972 de Kerr, Wyllie ve Currie tarafından verilmiştir. İlk kez bir nematod olan C. Elegans’ta keşfedilen apoptoz genlerinin daha sonra memeli organizmalarda eşdeğerlerinin olduğu bulundu. Memelilerde organ gelişiminde programlı hücre ölümünün genetik düzenlenmesinde iş gören bu genlerin keşfinden dolayı 2002 Nobel Tıp Ödülü Brenner, Horvitz ve Sulston’a verilmiştir. Apoptotik hücre ölümü embriyogenez, morfogenez, normal doku yenilenmesi, hücresel bağışıklık dahil olmak üzere çeşitli fizyolojik işlemle ilişkilidir ve birçok farklı sinyal ile tetiklenir. Apoptoz tipik morfolojik ve biyokimyasal özellikleri ile ayırt edilir. Hücre ölümü ile ortaya çıkan son aşamadaki apoptotik cisimler enflamasyon oluşmadan, makrofajlar tarafından fagositoz ile ortadan kaldırılırlar. Apoptozun moleküler mekanizmasının çözülmesi ile işlem kontrolünün kaybıyla ortaya çıkan aşırı Apoptozun diyabet, Alzheimer, Parkinson, miyokard enfarktüsü, inme ve bazı otoimmün hastalıklar da, diğer taraftan yetersiz Apoptozun ise kanser gibi hastalıkların malignitesi altında yatan birincil veya ikincil nedenlerden biri olduğu gösterilmiştir. Diğer taraftan Apoptotik mekanizmalar kullanılarak birçok hastalığın tedavisinde yeni stratejilerin geliştirilmesine olanak sağlanır. Klinik uygulamalar için yeni beklentiler Apoptoza dirençli kanserlerde bu dirence karşı koyacak ilaç türlerinin üretilmesi üzerinedir. Çeşitli hastalık tiplerinde Apoptoz mekanizmalarına yönelik etkili ilaçların klinik faz çalışmaları yapılıyor. Yakın gelecekte yeni teknolojilerin kullanılmasıyla hücre biyolojisi ve moleküler genetik çalışmaları ile ayrıca proteomik ve biyoinformatik çalışmaların yardımı ile apoptotik hücre ölümünde ve hücresel diğer birçok yolakta rol alan proteinlerin birbirleriyle etkileşimlerinin tespiti, hastalıklar için yeni tedavi stratejileri geliştirilmesinin yanı sıra sağlıklı yaşamın devamlılığı için önemli bilgiler elde edilmesine ışık tutacaktır.” dedi.
Prof. Dr. Melek Öztürk kimdir?
1958 Pınarhisar-Kırklareli doğdu. İlk orta ve lise eğitimlerini Erzurum-Adapazarı ve İstanbul’da tamamladı. 1979 yılında İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü’nden mezun oldu. 1983’te yüksek lisansını, 1988’de doktorasını-Tıbbi Biyoloji Ana Bilim Dalı, Cerrahpaşa Tıp Fakültesi, İstanbul Üniversitesi’nde tamamladı. Aynı bölümde 1990’da doçent unvanını aldı. 1996 yılından itibaren ise profesör öğretim üyesi olarak çalışıyor.
Araştırma konuları: Diyabetin hücresel temellerinin araştırılması, Pankreas beta hücresi yenilenmesi ve apoptozu, Diyabet, hipertansiyon ve hiperlipidemi gibi deneysel modeller kullanılarak böbrek ve kalp-damar sistemi dahil çeşitli organlarda diyabetik komplikasyonların moleküler patolojisi, Tip II diyabette genetik nedenler, Diyabet ve obezite ilişkisi, Kanserin moleküler temeli, Meme ve ovaryum kanserlerinin gelişiminde rol oynayan onkogenler ve metastazla ilişkili genler, Çeşitli kanser hücresi hatlarında farklı tedavi modelleriyle apoptoz ve otofajik hücre ölüm yolakları ve Nörodejenerasyon modellerinde apoptotik hücre ölümü ve apoptozla ilişkili genler, Hipofiz adenomlarının (nöroendokrin sistem) moleküler genetik ve hücresel temeli, Kullandığı teknikler: Işık, floresan ve elektron mikroskobik immünohistokimyasal analizler, In situ hibridizasyon, Elektron mikroskopi, Hücre kültürü, Moleküler biyoloji analizleri (Protein, DNA ve RNA ) şeklinde sıralanıyor.